Letërisa e huaj në Kosovë, ende me përkthim të përkthimeve

 
 http://www.zeri.info/artikulli/16362/leterisa-e-huaj-ne-kosove-ende-me-perkthim-te-perkthimeve
Dafina Kabashi Publikuar: 02.10.2013 - 09:01

Komente (2) Publiko në:     

Përkthimi është ndërmjetës i dy kulturave në përgjithësi, dhe dy gjuhëve në veçanti. Ndonëse përkthimi cilësohet rikrijim, ai duhet t’i qendrojë besnik origjinalitetit të veprës së shkruar.
Cilësia e përkthimit të letërsisë së huaj, në vend që të zhvillohet, ajo ka ngecur. Gëzim Aliu, shkrimtar dhe studiues, është i mendimit se kushdo që e di një gjuhë të huaj, e provon veten si përkthyes.
“Po harrojnë që përkthimi, sidomos i letërsisë, është në njëfarë mënyrë rikrijim, kurse përkthyesi duhet të jetë, përveç erudit, edhe me shpirt artisti”, ka thënë Aliu për “Zërin”. Duke iu referuar David Bellos, njërit nga përkthyesit e Kadaresë në gjuhën angleze, Aliu është shprehur se lexuesve shpesh u shkojnë në duar përkthime që paraqesin një “qull të hollë e të pangrënshëm”.
“Vetë përkthimi si proces e cenon kryekreje origjinalin, sepse është pothuajse “rishkrim” nga një gjuhë në tjetrën. Përkthyesit e mirë ia dalin që ta bëjnë këtë “rishkrim” bukur, kurse ka raste kur përkthyes "të ngutur" nga botuesit, kapërcejnë pasazhe të tëra nga origjinali” ka thënë Aliu. Përkthimi i një vepre varet nga niveli i përkthyesit, erudicioni i tij, kultura e shkrimit, leximet që ka bërë, njohja e gjuhës së autorit që përkthen, njohja e gjuhës shqipe, që janë vetëm disa nga gjërat që duhet t’i ketë një përkthyes.
“Kryeveprat duhet të përkthehen ngadalë e jo për një kohë të shkurtër, për ta plotësuar normën dhe afatet e vëna nga botuesit. Vetëm krahasoni përkthimet e përkthyesve të mëhershëm me këta të sotit dhe shihni cilësine e të vjetërve!”, ka thënë Gëzim Aliu.
Cilësia e përkthimeve më e mirë në të 70-tat se sot
Autori Adil Olluri ka thënë se përkthimet letrare në Kosovë nuk janë në nivel të kënaqshëm, sipasi tij, në dhjetëvjetshin e fundit kjo veprimtari është zhvilluar më pak, ndryshe nga Shqipëria ku është fluks i madh i përkthimeve të letërsisë botërore.
“Në vitet e 70’ta e 80’ta në Prishtinë kishte një zhvillim të madh të aktivitetit, gjë që nuk e kishte Tirana në atë kohë”, është shprehur shkrimtari Olluri.
“Zakonisht përkthimet, sado të mira që të jenë, e cenojnë sadopak origjinalitetin e një vepre, sepse sado që të jetë përkthyer në mënyrë cilësore, vepra nuk mund të tingëllojë njëjtë, sikurse në gjuhën amtare në të cilën është shkruar”, ka thënë më tej Olluri, deri sa ka folur për afërsinë e përkthimit me origjinalin.
Shkrimtarja Ilire Zajmi shprehet se mungesa e zhvillimit të fushës së përkthimit nuk vjen nga mungesa e përkthyesve, por më tepër për shkaqe materiale. Derisa ka thënë se niveli i përkthimit mbetet i kënaqshëm.
“E para, nuk paguhen si duhet përkthyesit për punën e tyre dhe e dyta nuk ka shumë botime të veprave të përkthyera, përjashto këtu disa botues seriozë në Kosovë të cilët sjellin libra të autorëve botërorë në shqip”, thotë Zajmi. Ajo nuk përjashton mundësitë se ende bëhen përkthime nga një gjuhë e dytë dhe jo nga origjinali. “Kjo praktikë është tërësisht në dëm të veprës, pasi humbet në përmbajtje dhe shpërfytyrohet origjinali”, ka treguar Zajmi, duke shtuar se megjithatë nuk mund ruhet besmikëria maksimale ndaj origjinalit, siç thotë ajo përkthyesit e mirë duhet të dinë të ruajnë origjinalitetin e aurotin aq sa është e mundshme.
“Niveli i përkthimit të kryeveprave botërore varet nga dora e kujt është përkthyer”, ka thënë Ilire Zajmi për gazetën.
Kritiku Flamur Maloku thotë se cilësia e përkthimit nuk është aspak e mirë. Sipas tij, shumë që përkthejnë japin vetëm informacione bazë, duke qenë kështu, Maloku thotë se para lexuesve ofrojnë paqartësi dhe mjegullësi.
“Mungon njohja e gjuhës nga ana e përkthyesit, qoftë gjuha shqipe, qoftë gjuha nga e cila bën përkthimin”, ka thënë Maloku. “Më mirë të mos përkthehet një vepër, sesa të manipulohet dhe të krijohet iluzion mbi një vepër. Kemi mungesë të përkthimeve. Nuk jemi të zot në këtë fushë”, ka thënë më tej poeti Flamur Maloku.
Më mirë të mos përkthehen veprat sesa të përkthehen keq
Një nga motot që i arsyetojnë përkthimet e dobëta, e që shpesh bie në vesh është “Më mirë një përkthim i dobët, se sa të mungojë një autor i madh i letërsisë”. Por siç thonë edhe studiues e shkrimtarë, po më shumë i bën dëm letërsisë, se sa që i bën nder.
“Po e përfoli një shprehje “Më e keqe është gjysmë-dija se padituria”. Më mirë të mos përkthehen veprat sesa të përkthehen keq”, ka thënë Gëzim Aliu.
Duke iu referuar përkthimeve të dobëta, me të cilat pretendohet se pasurohet letërsia, Olluri shprehet:“Përkthimet e dobëta vetëm sa e dëmtojnë letërsinë dhe mund ta largojnë lexuesin nga ajo vepër që është përkthyer”.
Lidhur me këtë çështe Ilire Zajmi thotë se kjo ka të bëjë me kriteret që i vendosin shtëpitë botuese.
“Disa nga to në vrap për të kapur tregun nuk hezitojnë të botojnë vepra me cilësi të dyshimtë të përkthimit. Por lexuesi i mirë di të bëjë dallimin gjithsesi”, ka thënë Zajmi.