Thursday, October 29, 2020
Wednesday, September 23, 2020
Entela Tabaku ”Katër lexime për një poezi”
Entela Tabaku
Të dashur lexues,
Më në fund erdhi e diela dhe kam kohë t’ju shkruaj disa rreshta për doracakun ”Katër lexime për një poezi”. Ky libër paraqet një metodë leximi të poezisë që mund të përdoret nga të gjithë: nxënësi i shkollës së mesme që është lodhur nga komentet jopjellore të orës së letërsisë, lexuesi i facebook-ut që ndihet i mbytur nga poezitë e pafundme që botohen këtu çdo ditë, i apasionuari i poezisë që do të provojë sa mbajnë poezitë e tij/e saj të preferuara. Ne e kemi të gjithë trurin nga pak të shpërlarë nga leximi tradicional që i bëjmë poezisë: leximi i impaktit të parë, sipërfaqes, dhe leximi i biografisë së autorit. Leximi i parë, kuptohet, është shumë i rëndësishëm. Për lexuesin e stërvitur është leximi që zbulon metaforat, apo ndikimet nga autorët e lexuar, apo idenë që përçon. Për lexuesin e thjeshtë mundet me qenë njëjtësimi, psh. një poezi për mërgimin emocionon një emigrant apo atë që ka dikë në mërgim, poezitë e dashurisë emocionojnë ata që janë të dashuruar apo presin dashurinë. Diçka e tillë. Leximi i autorit është ai që është përpjekur t’i japë leximit të poezisë pak "thellësi". Jeta private e tij/e saj kthehet në çelës të poezisë: e/i apasionuar mbas muzikës/pikturës/mësuesisë/matematikës, jeton në mërgim/jeton në Korçë, vajzë apo djalë i ri, nënë/baba e dhënë/ i dhënë, e bija/ i biri i një poeti a shkrimtari, i/e persekutuar, i/e bukur dhe sexy, e të tilla. Në botën e vogël shqiptare kjo lidhje e poetit me poezinë e bën poezinë shumë private: kur lexoj humbjen e poetit, lexoj humbjen e poetit. Ky lexim ia heq poezisë fuqinë përgjithësuese: kur lexoj humbjen e poetit, lexoj humbjen time, që ndoshta nuk është aspak humbja e vëllait tim, por më godet mua në një humbje krejt tjetër që ndoshta as që e dija se e kisha.
Por, edhe pse shumë i rëndësishëm, leximi i parë është vetëm fillimi, poezia e mirë mban shumë më shumë, metaforat e saj gërmojnë thellë. Ndërsa leximi i autorit për mua është një metodë që ka vlerë për autorë të së kaluarës ndoshta, por për bashkëkohorët është humbje kohe më vete, bashkëhumbje.
Prandaj m’u duk se kishim nevojë për këtë doracak leximi të poezisë, një metodë që e ndihmon lexuesin e sotëm, që ka kaluar nga lexime të kursyera (të përzgjedhura nga lart) në lexime të kursyera (të përzgjedhura nga poshtë).
Në këtë doracak gjeni leximin e shtatëmbëdhjetë poezive të publikuara kohët e fundit nga shtatëmbëdhjetë poetë, për të cilët mësoni vetëm se kanë lindur në vitet shtatëdhjetë. Poetët e lindur atëhere janë 20-vjeçarë në kohën e ndërrimit të madh, të edukuar estetikisht më së pari nga uria e madhe e realizmit socialist, me moshatarë të reklamuar që në atë kohë. Mandej të edukuar estetikisht nga rrëmuja e madhe e viteve 90, me moshatarë po aq të reklamuar në atë kohë. Do të mësoni edhe ndonjë detaj tjetër që ua thonë poezitë, por më së shumti është lexim i tekstit të poezisë, thellë e më thellë derisa mbërrini te vetja juaj, jo e poetit. Mund të kisha zgjedhur edhe periudha të tjera, kjo metodë nuk është e lidhur me autorin, por me tekstin. Kjo metodë ndjek lidhjen e lexuesit me tekstin.
Kur pata publikuar Leximet e para këtu në facebook ishte një sy i vëmendshëm që i përzgjodhi për botim në faqet letrare që redaktonte dhe që më mbolli idenë se duhej t’i vazhdoja, syri i Violeta Muratit. Dhe në përfundim, kur ishin rreshtuar në libër, ishte një sy tjetër që i çoi në shtyp dhe që, sidomos, pati durimin të më përgjigjej nga larg, syri i Aida Baros. Këto lexime janë me fat që patën nune në Tiranë këta sy që shenjojnë në mënyrën e tyre kulturën shqiptare të sodit.
Lexim të katërçiptë ju uroj!
Friday, September 18, 2020
Wednesday, September 09, 2020
Monday, July 06, 2020
12 trajta të luftës, përmes penës së Ilire Zajmit
Ilire Zajmi, Një luftë e pakryer, Sh.B. Faik Konica, Prishtinë, 2019
Nga Dije Demiri-Frangu
Substanca e veprës, Një luftë e pakryer, është periudha
kohore 1999-2020, e shtrirë brenda 12 rrëfimeve, me plot reminishenca e
thyerje, me plot sprova morale-sociale- politike, dhe me plot pikëpyetje
ekzistencialiste. Personazhet, duke qenë se janë kategori e pësimit të
luftës, kanë një jetë plot kujtime të rënda që dalin si personale por
edhe nxjerrin në pah thënien e Markezit se– Liria është viktima e parë e luftës.
Përmbajtja e librit Një luftë e pakryer, si
strukturë rrëfimi është e thjeshtë, një rrëfim në veten e parë, emotiv
dhe shumë kompleks në ndërtimin e emocioneve dhe reflektimit të ideve,
për fatet dhe situatat e ndryshme jetësore të 12 personazheve, që e
kaluan luftën dhe prekën lirinë. Libri me një rrëfim real, me personazhe
reale, kapërthyer me prirjen fiksionale, përfshin 12 fate të
prezantuar thuajse në formë paralele – në dy kohë, në të luftës dhe në
kohën aktuale, pra para dhe pas 20 vitesh.
Këto 12 tregime-rrëfime
me elemente reportazhi, janë homogjene në tematikën e tyre ndaj, mund
të lexohen edhe si një prozë-publicistike e gjatë.
Rrëfimet i
shënojnë dy gra të huaja (nga Roma), Izabela gazetare dhe
Liana-fotoreportere, të cilat kishin përcjellë luftën në Kosovë më 1999
dhe sërish kthehen më 2019, për të parë heronjtë e shkrimeve dhe të
fotografive të tyre, me qëllimin e popullarizimit të fatit të vuajtur të
heronjve të tyre, përmes një ekspozite të planifikuar në Romë dhe një
libri me shkrime. Ato e ecin Kosovën dhe vendbanimet e saja, të prekura
më së shumti nga lufta, janë aty ku kishin qenë më 1999 si, në
Prishtinë, Rahovec, Mitrovicë, Prizren, Krushë e Madhe, Krushë e Vogël,
Pjetërshticë e Lipjan, duke vënë një hapësira mjaft të madhe
dokumentuese-historike të rrëfimeve.
Rrëfimet jepen përmes dy perspektivave që herë- herë krijojnë kontrast- perspektiva e luftës dhe ajo e lirisë.
Takimi i tyre i parë është me Hana D. – e përdhunuar gjatë luftës,
një rrëfim rrëqethës me poentën e krijueses – protestën ndaj organeve
shtetërore që u morën pak me fatin e tyre. Rrëfimi është dhembje dhe
revoltë, si dhe një regjistrues i segmentit më të ndotur të luftës, në
këtë rast, reportazhi si formë letrare, del si një fragment i ndonjë
romani kujtimesh. Autorja, niset nga psikologjia e gruas së dhunuar e
cila tashmë si botë, si nënë e si grua, është e tjetërsuar.
Fantazmat–
si edhe quhet rrëfimi, janë në një hotel-kamp, ku ishin bërë dhunimet
dhe kryesisht përshfaq shpirtin fashist të akterëve serb. Kjo prozë
sjellë një atmosferë makabre, brenda këtij libri; Tregimi për Lorena
M.-është një trajtë tjetër e fatit që ndërton lufta. Si fëmijë i lindur
nga dhunimi, e adaptuar tek një çift italian intelektual, rastësisht i
sillet fati ta vizitojë Kosovën. Në momentin e fundit e kuptojnë tashmë
prindërit-adaptues të saj dhe ia shpjegojnë historinë e adaptimit. Në
Kosovë dashurohet në Lisin, me të cilin pastaj kërkon nënën e saj.
Lorena përjeton shqetësime e thyerje të mëdha shpirtërore dhe rrëfimi
merr formën e një trilleri. Nëna e vet nuk e pranon si bijë të sajën, e
lut të largohet e t ‘mos ia shkatërrojë jetën sërish. Jepen dromca të
mentalitetit provincional-paragjykues, që arrin të krijojë ngjyrime
mentaliteti. Lorena kthehet te familja Monti, në Itali, si një fëmijë i
mohuar dhe anatemuar; Mon D.-krijon familje të dytë, është një rrëfim që
ka më së shumti dritë dhe jetë. Pavarësisht humbjes së anëtarëve të
familjes, ai ndërton një familje të mirë, të dytë derisa Dion M. është i
biri i një nëne të zhdukur, Ardi D.-një i lindur në luftë, që nuk e
njohu kurrë babain e vrarë; Met H.-ish luftëtar, i injoruar nga
shoqëria.
Autorja ironizon politikanët që bëjnë vizita familjeve që
kishin pësuar në luftë, thumbon përmes ofshamjes së heroit, se dikush
është bërë milioner ndërsa për Met H. lufta vazhdon-tani ajo për bukë;
Mira Q. Avni Q.-vëllai i luftëtares, e cila punoi si police dhe sëmuret e
shkaku i skamjes, s’ mund shkon për shërim; SaraT.-ish luftëtare e cila
paragjykohet se pat burra që i mohuan gratë luftëtare, i divorcuan
derisa shoqëria i mohoi. Përmes dialogut autorja nxjerr idenë se s’ka
buste të grave, emërtimet e rrugëve e të shesheve, mbajnë emra burrash
etj. Ideja është të dilet në mbrojtje të gruas luftëtare;
Besi
B.-është një i papunë që pret në vapën 37 gradë me qindra të tjerë për
një vizë, para një ambasade. Sërish një ironi fshikulluese për
realitetin politik, për mohimin e vazhdueshëm që i bën Evropa popullit
të lashtë evropian. Ridi K. –është luftëtar në luftërat e huaja-më shumë
nga fakti i margjinalizimit nga shoqëria dhe skamja; Ilmi B. Ik nga
kampi i Brazdes së Italisë për Kanadë, por malli e kthen në Kosovë e
ndonjë fat tjetër.
Poenta e rrëfimeve është se sado që atdheu i heronjve të 1999-tës,
kishte ndërruar në masë të madhe më 2019, ata tani pos që bartnin
përvojën e luftës dhe robërisë, bartin edhe boshllëqet e lirisë,
kapricot e njerëzve që kishin ndihmuar ardhjen e saj, skepticizmin për
të ardhmen, duke e dhënë perspektivën e Kosovës si të devalvuar. Tani
më, kur arti nuk është levë e sistemeve, Ilirja përmes dy grave italiane
nxjerr të palarat e tranzicionit shoqëror, me plot ndërgjegje të
njollosura, ego të tronditura nga pasojat e luftës e një liri me plot
dështime sociale.
Autorja, në formë kroki, në pjesët Prolog-dhe në Epilog,
shpreh edhe opinion e saj për mediat e serviluara e pa parime
profesionale, jep të dhëna të vërteta në formë retrospektive për
vuajtjet e njerëzve si refugjatë (përmes Lirës, gazetare- shoqëruese e
gazetares e reporteres nga Roma, e cila provon t ‘ju ofrojë të dhëna
afirmative për Kosovën). Këto rrëfehen përmes një dialogu dramatik e
urban, për të kaluarën dhe aktualitetin, dhe bartin informacione të
ndryshme duke i plotësuar rrëfimet me faktografi e opinione. Shënohen
takime ndërkombëtarësh, citate nga gazeta të huaja dhe qëndrimet e tyre
për Kosovën, duke ilustruar brengosjen për t’ këqijat e mëdha si ishin
ndodhitë në Srebernicë, Alepo, Ruandë, e tjerë.
Reportazhet janë plot përshkrime poetike dhe shpesh duket se lexon tregime të mirëfillta letrare, me një ndërtim të bukur të ritmit të rrëfimit, në ndërtimin e një galerie imazhesh me skena frike e shprese, me çaste unike plot tmerr ekstrem, të përshkruar me një sens poetik.
Vepra natyrisht nuk ka fabul që niset e shkon kronologjikisht, nëse fabula nuk është harku kohor 1999-2020, vepra nuk e ka një hero që na përcjell deri në fund-nëse derisa s ‘janë gazetarja dhe fotoreporterja, ndaj vepra është parasegjithash një prozë publicistike, sado që përshkohet nga një ligjërim subjektiv-poetik, por dominon pretendimi i një objektiviteti duke qenë se edhe ligjërimet mbeten brenda të dhënave reale, brenda faktit dhe kohës së një kolektiviteti të përndjekur. Individët-personazhet që rrëfehen, janë bartësit e fatit kolektiv, si e dhunuara, i papuni e tj.
Këto proza –publicistike, nuk merren me pjesën heroike të luftës, ato
merren me pasojat psikologjike-sociale të saj, me të keqen e një
pushuesi të keq, që shkel edhe ligjet e luftës, dhe pos të vrarëve la
pasoja të gjata psikologjike. Sidoqoftë kjo vepër e Ilire Zajmit,
lexohet me kënaqësi dhe të krijon një shqetësim estetik./ObserverKult
Wednesday, May 13, 2020
«Un treno per Blace» di Filippo Landi e Ilire Zajmi Cronaca ragionata di una guerra senza fine
In
questi giorni, in cui la cronaca ci riporta in Kosovo, è naturale sentire come
certe realtà sembrano esistere solo quando conquistano le pagine dei giornali.
Sono i morti _ e solo se in numero sufficiente _ che rendono reale per noi un
popolo, un paese, una storia. Una volta terminato il conflitto, sul Kosovo è
sceso l'abituale velo della distanza. Eppure la guerra appena terminata non è
stato che un momento di crisi visibile, e la pace, estremamente fragile, ha
lasciato irrisolta gran parte dei problemi. Tra la guerra e la pace, uomini e
donne reali hanno continuato a vivere i loro drammi, che il conflitto, come accade
spesso, ha reso magari ancora più tremendi. Qual è la responsabilità del
cronista, in tutto ciò? E un calcolo cinico, quello che porta il giornalista a
fingere partecipazione in un evento storico, finché esso «tira», salvo poi
soffrire di amnesie e infatuazioni nuove, al cambio del vento della storia?
Queste domande sembrano essersi posti un giornalista italiano e una sua collega
kosovara, nel concepire questo libretto a quattro mani, da poco uscito per le
edizioni La Meridiana. «Un treno per Blace» (La Meridiana, pagg. 126, L.
18.000) l'opera congiunta di Filippo Landi e Ilire Zajmi, racconta a due voci i
giorni immediatamente precedenti l'intervento Nato, con l'esodo forzato di
migliaia di kosovari di etnia albanese, i campi profughi, la pulizia etnica,
fino ad arrivare ai bombardamenti sulla Serbia e all'entrata delle truppe
dell'Alleanza. Ma sbaglierebbe chi cercasse nel libro un approfondimento
politico su quella ambigua e indecifrabile guerra, che sembra oggi essere stata
perduta da tutte le forze in campo. Animati dall'amicizia che li lega, da un
certo sgomento impotente davanti agli orrori che si preparano, i due
giornalisti che allora inseguivano la cronaca, e si sforzavano di raccontare a
un pubblico lontano la logica dei fatti, hanno affrontato in queste pagine un
altro tema. Attraverso una sequenza di fatti umani, di ritratti estemporanei
catturati a un posto di frontiera, in un campo profughi, cercano di
trasmetterci il contenuto umano di quei giorni. E la sensazione è di caos.
Quello che poteva sembrare logico visto dalle telecamere o dalle riprese dei
bambardieri, visto dal basso assume l'aspetto di una serie di eventi senza
senso, dove la gente pacifica e ragionevole è portata inavvertitamente verso le
opzioni più estreme. Dove i gesti più normali, come andare al cinema, uscire a
cena, divenano assurdi. E si capisce come la convinzione di aver portato aiuto,
grazie a qualche settimana di bombardamenti e a una passeggiata militare, non
sia che una ipocrisia. Nel frattempo, in Kosovo come nella Federazione
Jugoslava, le due fazioni violente, si sono rafforzate. Se Milosevic è ancora
al suo posto, la parte pacifista di Rugova è messa in secondo piano dall'Uck. E
tutto fa pensare che una pace durevole sia lontana. La testimonianza di questo
libro, se poco aggiunge a quello che si reisce a capire di quell'enigma che
sono i Balcani, ha il merito di sfondare il sipario della cronaca e di lasciare
memoria degli uomini e delle donne che dietro ad esso si muovono.
Monday, February 24, 2020
Monday, January 20, 2020
Ilire Zajmi vjen me librin “Një luftë e pakryer”
“Një luftë e pakryer” është libri më i ri i shkrimtares së njohur Ilire Zajmi, përcjellë KultPlus.
Zajmi, vjen para lexuesve me një libër ndryshe, por me një temë që ka prekur edhe në librat e saj të tjerë. Luftën në Kosovë. Luftën në të gjitha dimensionet e saj, te libri “Një luftë e pakryer” e rrëfejnë me gojën e tyre dymbëdhjetë personazhe, në rrëfimet të cilat i kthejnë ata njëzetvjet pas. Historitë e tyre të përjetuara para dy dekadash, personazhet i rrëfejnë një gazetareje dhe një fotografeje italiane, të cilat vijnë në Kosovë për të gjetur personat të cilët i kishin takuar gjatë kohës së luftës në Kosovë. Secili rrëfim është histori në vete, por që në libër dalin si tërësi të një realiteti të hidhur, që vazhdon ti gërrejë jetët e tyre dhe ti ndjek pas si hije.
Libri është botuar nga shtëpia botuese “Faik Konica” e Prishtinës. “Një luftë e pakryer” është libri i njëmbëdhjetë i Zajmit. Ajo është autore e pesë vëllimeve me poezi, tri të botuara në gjuhën shqipe “ Këmbanat e mëngjesit” , “Baladë e bardhë” dhe “Valsi i mesnatës”, një në gjuhën angleze “Amnesia” dhe një në gjuhën frenge ” Ce la fin” . Autore e romaneve “Fashitja e ëndrrave rebele”, “Era” , librit publistik “Un treno per Blace” botuar në Itali, të përkthyer në shqip “Një tren për Bllacë” dhe në kroatisht “Vlak za Blace” , si dhe librit studimor “ Pamjet televizive dhe realiteti”.
Poezitë e Zajmit janë përkthyer e botuar në disa gjuhë të huaja. Ajo gjithashtu ka marrë pjesë në disa ë festivale ndërkombëtare të letërsisë. / KultPlus.com
Saturday, January 18, 2020
Subscribe to:
Posts (Atom)
-
Publikuar: 13.05.2013 - 08:38 Gjakovë, 13 maj – Gjakova ka mbledhur poetë dhe krijues të artit të shkruar nga të gjitha hapësirat s...
-
Trampled by thousand’s feet’s Shoes boots sandals Dusty patent dirty Cleaned polluted washed Sometimes full of passengers From ... -
“Heroinat”, ka qenë tema kryesore e aktivitetit letrar të sivjetmë “Britma e Gruas” që është organizuar të mërkurën në mesditë në kuadër...